CHUNG KẾT BẦU CỬ TỔNG THỐNG MỸ NHƯ THẾ NÀO?

Ảnh của Foxnews

MỞ ĐẦU

Sau vòng chọn sơ tuyển trong mỗi đảng Cộng Hòa và Dân Chủ để chọn ra 1 ứng viên đại diện cho đảng ra tranh cử. Vòng chung kết sẽ diễn ra như tôi trình bày sau đây. Hy vọng bài viết này sẽ giúp những ai chưa nắm rõ về bầu vòng chung kết Tổng thống Mỹ sẽ hiểu đúng về nó.

Trong hiến pháp Hoa Kỳ, việc bầu cử tổng thống được đề cập trong Điều II Khoản 1 và trong các tu chính án XII, XXII, và XXIII. Tổng thống và phó tổng thống được Đại cử tri đoàn bầu chọn trong cùng danh sách ứng cử. Các thành viên trong đại cử tri đoàn từ mỗi tiểu bang được định theo thể thức mà cơ quan lập pháp ở đó quy định - hiện nay hầu hết là dùng kết quả phiếu phổ thông.

Nếu không ai nhận trên nửa số phiếu Đại cử tri đoàn, thì Hạ viện được quyền chọn tổng thống, với phái đoàn từ mỗi tiểu bang được một phiếu, và phó tổng thống được Thượng viện chọn. Việc này rất hiếm xảy ra, nhưng đã xảy ra hai lần: Hạ viện chọn tổng thống trong năm 1824 đối với Tổng thống thứ 6 là John Quincy Adams(1825-1829) và Thượng viện đã chọn phó tổng thống trong năm 1837 đối với ông Richard Mentor Johnson vì ông này lấy vợ là người nô lệ, do ông ủng hộ xóa bỏ chế độ nô lệ.

Ban đầu, luật pháp Mỹ hoàn toàn cấm phụ nữ tham gia bỏ phiếu. Các nô lệ nam thì chỉ được tính là 3/5 một người. Tuy nhiên, Tu chính án thứ 14 đã bãi bỏ quy tắc 3/5 và cho phép các cựu nô lệ nam được quyền bầu cử. Đến Tu chính án thứ 19 năm 1920 thì trao cho phụ nữ quyền bầu cử.

ĐẠI CỬ TRI - ELECTOR

Cơ quan lập pháp Hoa Kỳ, Quốc hội, có hai phòng. Hạ viện, Những đại diện của Hạ viện, gồm có 435 ghế bầu cử, mỗi ghế đại diện cho một quận có quy mô gần tương tự. Có các cuộc bầu cử ở mỗi ghế này hai năm một lần.

Thượng viện có 100 thành viên với nhiệm kỳ 6 năm. Một phần ba số ghế được đưa ra để bầu cử trong mỗi chu kỳ hai năm. Mỗi bang có hai thượng nghị sĩ, không phân biệt dân số của nó; điều này có nghĩa là Wyoming, với dân số dưới 600.000 người, có cùng trọng lượng với California, với gần 40 triệu người.

Hầu hết các đạo luật cần phải thông qua cả hai viện để trở thành luật, nhưng Thượng viện có một số chức năng quan trọng khác, đặc biệt là phê chuẩn các cuộc bổ nhiệm cấp cao của tổng thống, chẳng hạn như cho tòa án tối cao.

Ở hầu hết các bang, ứng cử viên có nhiều phiếu bầu nhất trong ngày bầu cử sẽ giành được ghế. Tuy nhiên, Georgia và Louisiana yêu cầu ứng cử viên chiến thắng phải giành được 50% số phiếu bầu; nếu không có ai, họ tổ chức một cuộc bầu cử giữa hai ứng cử viên hàng đầu.

KẾT QUẢ ĐƯỢC BÁO CÁO NHƯ THẾ NÀO?

Kết quả bầu cử trên trang này do Hãng Thông Tấn AP (The Associated Express) đưa tin. AP “gọi” người chiến thắng trong một bang khi họ xác định rằng ứng cử viên xếp sau không có con đường dẫn đến chiến thắng. Điều này có thể xảy ra trước khi 100% phiếu bầu ở một tiểu bang được kiểm đếm.

Các ước tính về tổng số phiếu bầu ở mỗi bang cũng được AP cung cấp. Các con số cập nhật trong suốt đêm bầu cử, khi có thêm dữ liệu về số cử tri đi bỏ phiếu.

BẦU NHƯ THẾ NÀO?

Tổng thống và Phó Tổng thống Mỹ không do công dân trực tiếp bầu ra, mà được bầu gián tiếp qua các đại cử tri (electors).     

Về ngày bầu cử, luật pháp Mỹ quy định là ngày Thứ 3, nhưng phải ngay sau ngày Thứ 2 đầu tiên của tháng 11, các cử tri (công dân) ở các bang tiến hành bỏ phiếu trong cuộc bỏ phiếu phổ thông.

(Theo quy định này, ngày tổng tuyển cử năm nay của Mỹ là ngày thứ Ba 3/11/2020).  

Khác với nhiều quốc gia trên thế giới, Mỹ không áp dụng hình thức tổng tuyển cử, tức người dân bầu trực tiếp cho Tổng thống, mà “ủy quyền” cho các đại cử tri, những người trực tiếp chọn ứng viên theo kết quả phiếu phổ thông của bang.

Điều này có nghĩa là, người dân Mỹ không trực tiếp bầu Tổng thống mà họ dùng lá phiếu của họ (gọi là phiếu phổ thông) để chọn ra các “đại cử tri” trong bang, những người ủng hộ ứng cử viên mà họ muốn trở thành Tổng thống. Đây gọi là quy trình bầu cử tri đoàn.

Trong tổng số 50 bang của Mỹ, mỗi bang sẽ được trao một số đại cử tri nhất định, phân bổ dựa trên quy mô dân số của mỗi bang, tương ứng số ghế trong Hạ viện và Thượng viện Mỹ.

Ví dụ như bang California là bang có dân số lớn nhất, có 55 đại cử tri. Ngược lại, Delaware, bang có dân số nhỏ nhất, chỉ có 3 đại cử tri.

Hiện Hạ viện Mỹ bao gồm 435 ghế, Thượng viện gồm 100 ghế. Riêng Quận Columbia không có đại diện tại Quốc hội nhưng được bầu 3 đại cử tri. Như vậy, tổng số đại cử tri tương ứng sẽ là 538.

Để chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ thì ứng cử viên phải giành được tối thiểu 270 phiếu đại cử tri.

Theo thể thức, vào ngày thứ Hai của tuần thứ ba của tháng 12 (năm nay sẽ là vào ngày 14/12/2020), các đại cử tri ở các bang sẽ tiến hành họp để bỏ phiếu bầu Tổng thống và Phó Tổng thống.

Tuy nhiên, thông thường thì ứng cử viên nào giành được thắng lợi trong cuộc bỏ phiếu phổ thông ở bang nào thì sẽ giành được phiếu của tất cả các đại cử tri của bang đó.

Chỉ có một ngoại lệ là 4 đại cử tri của bang Main và 5 đại cử tri của bang Nebraska là được quyền bỏ phiếu cho ứng cử viên theo tỉ lệ phiếu bầu của dân chúng.

Đây là lệ riêng có từ thời thành lập Liên bang và điều này giúp lượng phiếu đại cử tri được phân bổ cho cả hai ứng viên, nhưng phần lớn thì vẫn nghiêng về người thắng cuộc.

Với hệ thống bầu cử như vậy, người ta thường có thể xác định được kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ ngay sau các cuộc bỏ phiếu phổ thông.

Tuy nhiên, do kết quả bầu Tổng thống Mỹ tuỳ thuộc vào số phiếu đại cử tri mà mỗi ứng cử viên Tổng thống thu được, nên điều này cũng có thể dẫn đến khả năng ứng cử viên dù giành được nhiều phiếu phổ thông hơn nhưng vẫn thua vì không giành được nhiều hơn phiếu đại cử tri.

Thực tế Hiến pháp Mỹ không quy định cử tri phải tuân theo quyết định của đa số phiếu bầu phổ thông, nên trong lịch sử Mỹ cũng đã từng xảy ra trường hợp đại cử tri bất tuân theo số phiếu phổ thông.

Trong lịch sử Mỹ, đã có 5 Tổng thống thắng phiếu bầu đại cử tri dù thua đa số phiếu bầu phổ thông.

Ví dụ như vào năm 2000, Tổng thống George W.Bush nhận được 50,4 triệu phiếu phổ thông, ít hơn khoảng 500 nghìn phiếu so với đối thủ đảng Dân chủ Al Gore.

Tuy nhiên ông Bush lại giành chiến thắng ở những bang có số đại cử tri cao, điều này giúp ông thu về 271 phiếu đại cử tri và trở thành Tổng thống Mỹ.

Hay như trong mùa bầu cử năm 2016, cựu Ngoại trưởng Hilary Clinton giành được nhiều hơn ông Trump gần 3 triệu phiếu phổ thông, song chỉ giành được 227 phiếu đại cử tri, trong khi ông Trump giành được 304 phiếu đại cử tri và trở thành người chiến thắng…

Thực tế trên cho thấy, chế độ bầu cử thông qua đại cử tri ở Mỹ có thể gây ra rắc rối. Các đại cử tri không bắt buộc phải bỏ phiếu cho ứng cử viên mà họ cam kết ủng hộ.

Như vậy, khi kết quả bầu cử quá sít sao ở bang nào đó, ứng cử viên kém thế hơn về phiếu bầu hoàn toàn có thể tìm cách thuyết phục vài đại cử tri thay đổi ý kiến để bầu cho mình mà giành phần thắng.

Do thực tế đó, đã có rất nhiều ý kiến về việc có nên duy trì chế độ bầu cử qua đại cử tri hay không.        

Những người tán thành chế độ đại cử tri thì lập luận rằng chế độ này đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng quan hệ giữa các bang và bảo vệ được lợi ích của các bang nhỏ.

Còn những người phản đối thì khẳng định, đó là một phương cách bầu cử không coi trọng nguyện vọng của đa số, trái với quá trình vận động tranh cử, và tiềm tàng khả năng gây ra các cuộc khủng hoảng thể chế nghiêm trọng.

Nếu trong trường hợp không có ứng cử viên nào thu được đa số tuyệt đối phiếu đại cử tri (ví dự như cả hai ứng cử viên đều được 269 phiếu), thì Hạ viện Mỹ sẽ quyết định ai sẽ trở thành Tổng thống, còn Thượng viện chọn Phó Tổng thống.

Trong lịch sử hiện đại Mỹ, trường hợp này mới xảy ra 2 lần, vào năm 1800 khi Hạ viện trực tiếp bầu ra Tổng thống là ông Thomas Jefferson, và vào năm 1824 Hạ viện bầu cho ông John Quincy Adams.     

Có thể thấy rõ, bầu cử Tổng thống Mỹ là một hệ thống vô cùng phức tạp. Mặc dù vậy nó vẫn luôn luôn thu hút sự chú ý và tốn nhiều giấy mực của giới truyền thông.

Lý do là bởi Mỹ là cường quốc hàng đầu thế giới và mỗi một thay đổi, dù lớn hay nhỏ sẽ định hình diện mạo của nước Mỹ và một phần nào đó của cả thế giới.

Hiện cuộc chạy đua vào Nhà Trắng đang trong giai đoạn nước rút và cả hai ứng viên là Donald Trump của đảng Cộng hòa và Joe Biden của đảng Dân chủ đều đang lên kế hoạch để thu hút thêm cử tri tại những bang chiến lược.

Đây là những bang vẫn còn khá dao động và thường có kết quả khác nhau trong các cuộc bầu cử. Các bang này chính là chìa khóa để giúp các ứng viên Tổng thống Mỹ giành thắng lợi.

 Đa Khoa Phước Sơn, 9:29' Tuesday, November 2020

Đăng nhận xét

3 Nhận xét

  1. Cảm ơn bs đã nói rõ hơn về bầu cử Mỹ.

    Trả lờiXóa
  2. 1)"Như vậy, khi kết quả bầu cử quá sít sao ở bang nào đó, ứng cử viên kém thế hơn về phiếu bầu hoàn toàn có thể tìm cách thuyết phục vài đại cử tri thay đổi ý kiến để bầu cho mình mà giành phần thắng."

    Đoạn này hơi khó hiểu, mong bs giải thích thêm.

    2) Thưa bs, có thể có tình trạng ví dụ như sau:
    - Kết quả sau ngày 3/11 là ông Biden 270 phiếu đại cử tri. Ông Trump 268 phiếu.
    - Nhưng kết quả sau ngày 14/12/2020 thì ngược lại Biden 268 -Trump 270.

    Nếu có tại sao từ trước đến nay ko chờ kết quả của tháng 12 mà đã công bố người chiến thắng? Các quốc gia khác cũng chúc mừng tân TT từ tháng 3?
    Cụ thể hơn là có 1 cuộc bỏ phiếu nghiêm túc, thật sự của 538 vị đại cử tri vào tháng 12 hay không? Hay đó chỉ là thủ tục (họp mặt, ăn nhậu, rồi công nhận kết quả của tháng 3 hihi).

    Trả lờiXóa